Elektrik sayaçları için uzun zamandır beklediğimiz EN 50470-1 ve EN 50470-3 standart değişiklikleri gerçekleşti.Peki üreticilerimiz konuyla ilgili nasıl bir yol izlemeli ?
Öncelikle her ne kadar ilgili standartların son geçerlilik tarihi olarak 26 Şubat 2023 tarihi belirlenmiş olsa da henüz harmonize standartlar olarak yayınlanmadıkları için, 26 Şubat tarihinden sonra resmi olarak bir boşluk oluşacaktır. Bu durumda 26 Şubat sonrasında harmonize bir elektrik sayaç standardı olmayacağı için üreticiler ve onay kurumları bu süreçte nasıl bir yol izleyecekleri konusunda kararsız kalıyorlar.
Konu hakkında yetklili kişilerin açıklamalarına bakacak olursak , Avrupa Komisyonu Legal Metroloji Koordinatörü Zsuzsanna Dákai, üreticilerin oluşacak boşluk sebebiyle EN 50470-1 ve EN 50470-3 standartları komisyon sayfasında resmi olarak yayımlanana kadar EN 50470 serisi 2006 versiyonlarını kullanmaya devam etmesi şeklinde görüş bildirmiştir.
Eldaş Test Merkezi olarak konuyla ilgili TSE ve diğer onay kurumları ile iletişime geçerek bu güncelleme sürecinin üreticilerimize zaman kazandıracak şekilde uzatılması konusunda çalışmalarımız devam etmektedir. Geçiş süreci belli olduğunda ve sonrasında standart geçisi gerçekleştiğinde ise yine bu kanallardan tüm üreticilerimizi bilgilendirerek test hizmetlerimizi sağlamaya devam edeceğiz.
Bu kısımdan sonra konuyu teknik açıdan takip eden sektör profesyonelleri için yeni standart ile birlikte gelecek olan testlerin bir kısmını sizler ile paylaşmak isterim.
Öncelikle sayaçlarınız için aldığınız standardın 2006 versiyonuna göre hazırlanmış CE belgeleri, belge tarihinden itibren 10 yıl geçerliliğini koruyacak. Zaten EN standartlarında yeni bir standart yayınlandığında geçiş süreci tamamlanana kadar yeni standart gönüllülük esasına göre yaptırılabilir ama eski versiyonu yaptırmak zorunludur. Ne zaman ki eski versiyonun geçiş süresi tamamlanır yeni versiyonu yaptırmak zorunlu hale gelir. CE belgesi alınmış bir ürün için üretici herhangi bir değişiklik yaptığında bu değişikliğin etkilediği alanlar yeni standarda göre değerlendirilir ve eski belge buna göre revize edilir. Burada sayaçta kritik değişiklikler yapılmadığı müddetçe mevcut sertifikaların revizyonu yapılabilecektir. Özetle üretici hali hazırda almış olduğu CE belgeleriyle ürün üretmeye ve satmaya devam edebilecektir.
Peki geçiş süreci sonrasında bizi neler bekliyor ?
Öncelikle artık harmonize sayaç standardı olarak EN 50470-1 ve EN 50470-3 standartları yerine EN IEC 62052-11:2021/A11:2022 ve EN 50470-3:2022 standartları kullanılıyor hale gelecek. IEC 62052-11 standardını üreticilerimiz EN 50470 serisinde Reaktif sınıfı sayaçlar ile ilgili testler bulunmadığı için, ilgili testleri yaptırdıkları standart olarak biliyorlar. Ve bu standardın en büyük yeniliklerinden bir tanesi ise artık sayaçlar içinde EN 62052-31 isimli bir safety standardı hazırlanmış olması. Bu standartta üreticilerin başka cihazlardan aşina olduğu, LVD testleri içerisinde bulunan aşağıda listelediğim testler ve fazlası bulunmaktadır.
- mekanik tehlikelere karşı koruma,
- yalıtım gereksinimleri,
- clearance and creepage ( Yalıtım aralıkları ) mesafeleri,
- darbe gerilimi testleri,
- AC veya DC voltaj testleri ve
- ısıya dayanıklılık veya yangının yayılmasına karşı koruma.
Sayacın tasarımına bağlı olarak standart ayrıca besleme veya yük kontrol anahtarları, Testler arasında kısa devre akımlarına maruz kalma, çalışma döngüleri, dielektrik dayanım testleri vb testler de içermektedir. Bugüne kadar bu testlere tabi tutulmamış sayaç tasarımlarının ilgili testlere göre revize edilmesi önem arz etmektedir.
Yine standartta yer alan büyük değişimlerde birisi de tek hata koşulu dediğimiz bir güvenlik testlerinin yapılmasını da zorunlu tutması. Bu test, belirli bir koruma bileşeninin hasar görmesi durumunda meydana gelebilecek hasarları incelemektedir. İlgili parçayı kısa devre yaparak veya bağlantısını keserek simüle edilebilir ve bu şekilde test edilebilir.
Buraya kadar bahsettiğimiz değişiklikler 2018 yılında yayınlanmış olan IEC 62052-31 standartına yapılan atıflar sebebiyle oluşan değişiklikler. Bir de ana standardımız olan EN 50470-1 yerine EN 62052-11 kullanılması ile oluşan değişmler var. Örneğin;
-Radiated Immunity testlerinin 6 Ghz'e kadar yükseltilmesi ve yeni bir Ring ( Halka) testi getirilmesi
- Surge testinin 6 kV olarak değiştirilmesi.
- 2-150 kHz arası bozulmaları inceleyen yeni bir EMC testi ve bu test için hazırlanmış olan EN 61000-4-19 standardı.
- hızlı yük değişimlerini inceleyen yeni bir test,
- 62059-32-1 ile uyumlu bir dayanıklılık testi,
- daha güçlü mıknatıslarla yapılan testler
- ekstra faz açılarında faz ateşlemeli dalga formu testinin uygulanması,
- Saatin doğruluk gereksinimlerinin eklenmesi
- Birden fazla voltaj aralığına sahip sayaçların kapsama alınması
- Yeni bir doğruluk sınıfı 0,1 S (62053-22) ve 0,5 (62053-21) eklenmesi.
Yazımda kısaca özetlemeye çalıştığım üzere hem sayaç üreticilerini hem de test laboratuvarlarını uzun bir süre uğraştıracak ve değişmlerin kaçınılmaz oldğu bir süreç bizleri beklemekte. Eldaş Test laboratuvarları olarak Türkiye'de elektrik sayaçlarının metrolojik ve EMC testlerini gerçekleştirebilen tek kurum olduğumuz için, bu konuda hem belgelendirme kurumlarının hem de sayaç üreticilerinin bu süreci sorunsuz atlatması için elimizden geleni yapmaktayız. Geçiş sürecinin netleşmesiyle birlikte genel katılıma açık bir eğitim düzenleyerek bu konuda gerekli bilgiendirmeyi sağlayacağız.
Sizlerinde bu konuda aklınıza takılan her soru var ise bana her daim sorabilirsiniz. güncellemeler için lütfen linkedin sayfamızı, web sitemizi ve bilgilendirme mailerimizi takip etmeye devam ediniz.
Güncelleme
Konuyla ilgili TSE kararında bir müddet daha ( harmonize standartlar yayınlanana kadar) 50470 serisi 2006 yılı versiyonlarının geçerli olacağını belirtti. Üreticilerimiz CE belgelendirme işlemlerini bir müddet daha 2006 versiyonları ile devam edebilecekler.
Oktay TOSUN
Eldaş Test ve Kalibrasyon Genel Müdürü